Five years ago, two days after the fire of Notre Dame de Paris, I wrote the text below. A text that is still hauntingly relevant, because it expresses exactly what we worked on last summer and will work on next summer, during our stay in Les Contes, near Montségur in the French Pyrenees, from July 21 to 27. To lay a new foundation for the future on July 26, the day that Paris and its Notre Dame – with the opening of the Olympic Games – will be in the spotlight worldwide.
(Read the Dutch version below)
LA GRANDE DAME
April 17, 2019 / The Great Lady was on fire. It haunted my mind all day yesterday. And also today I follow social media and see the comments. Everyone is upset. The whole world is watching. President Macron immediately talks about rebuilding and recovering, even before he expressed how deeply affected the French are by what is happening. As if the house cat had died and one would immediately buy a new kitten, so that the children wouldn’t be too upset. Problem solved. Take away those tissues. Billionaires immediately offer their big money to restore the cathedral. A powerful fatherly act, so it seems. ‘Leave it to us, we know how to tackle things.’
But the big mother in me tends to hold her man back. And let the children cry for their loss first. And have the courage to look at the rubble. Because the French are affected, and not just the French. Somewhere deep inside the whole world is being touched. Because Notre Dame is the heart of Paris, and Paris stands for something. La ville lumiere. La ville de l’amour. Not every city receives such epithets. It means something, and there’s a reason for it. France stood for charm, for finely dressed beautiful women and courteous men, for lightness and romance. For the savoir faire and the savoir vivre . But also for strength. For revolution when needed. For liberté, égalité , fraternité. And her symbols are feminine: la Marianne, the embodiment of the goddess of freedom; la Madeleine, Mary Magdalene as the female counterpart of the male Christ; and Joan of Arc, an inspired warrior who was still a young woman but had enormous power. They represent the powerful feminine that stands up for justice.
Notre Dame is the place where Victor Hugo set his Notre Dame de Paris, The Hunchback of Notre Dame, in the hope of saving The Great Lady. It is not without reason that in his world-famous book he tells the symbolic story of Esmeralda (the ’emerald’), who carries the fervor and ancient knowledge of gypsies and mystical peoples, and who is desired by three men. The hunchback, the cardinal and the captain, three representatives of the masculine: the heart, the mind and the body. They all vie for her, but because he cannot have her, the cardinal destroys her spirit and burns her at the stake. The sexual, fiery, wise, knowing and sacred feminine is thus destroyed. Notre Dame symbolizes all these things in collective memory. More than that, she is also the Great Mother, who survives revolutions and wars, who is stronger than anyone else and who rocks and soothes with her powerful yet gentle hand and will always say that everything will be fine, as long as she can be and take care.
She stands for so many aspects. And so much more, because everyone has their own story about the Notre Dame. And that’s why everyone is affected in one way or another. Or not, because for those who see the cathedral as ‘just stone’, it is just stone. Once this mythical layer disappears, even a cathedral like Notre Dame becomes a lifeless building. One that can simply be repaired – right?
I was busy yesterday, but I suddenly longed for five minutes of silence. Can we take time to mourn what has been lost and affected? Can we realize that France is no longer la douce France as we hold it in our hearts, and that the revolutionthat has been raging there for some years now is not driven by an inspired Joan of Arc but by despair? Can we mourn the longing for a Madeleine, a great mother who guides the revolution and can urge those in power to make wise decisions, despite the upheaval and the not knowing?
Can we mourn for a moment, five symbolic minutes, the fact that we no longer know what cathedrals stand for? How they are usually built on ancient wells that were honored by women and reach towards the sky with their pointed towers, where male religions in particular thrive – and how such a building therefore symbolizes a connection between heaven and earth? Between mind and body, between inspiration and matter, between meaning and actions? Deep down, may we long again for a little more ‘cathedral thinking’, as futurologist Herman Konings would call it, which makes us take up the mindset of the medieval builders, who knew that they were working on something they would not directly benefit from, but which would benefit their offspring for centuries to come? Can we spend a few minutes wondering how we can once again find the why in what we build, why we do what we do, and what we and the future really need? Can we take a moment to consider why certain events touch our hearts, what symbolism they may contain and how we can respond to their destroyal and restoration?
That, and so much more, is what the Notre Dame awakened in me yesterday. And there is more in the ashes that requires new inspiration. Sometimes immediately rebuilding something that is lost is not the solution, especially if we no longer know on which foundations we are doing so.
So: Let’s redefine these foundations together and lighten the beacons this summer in France. Read more.
Dutch version:
LA GRANDE DAME
Vijf jaar geleden, twee dagen na de brand van de Notre Dame de Paris, schreef ik onderstaande tekst. Een tekst die nog steeds beklijvend actueel is, omdat ze precies verwoordt waar we vorige zomer aan werkten en komende zomer aan zullen werken, tijdens ons verblijf in Les Contes, nabij Montségur in de Franse Pyreneeën, van 21 tot 27 juli. Om daar op 26 juli, de dag dat Parijs en haar Notre Dame – met de opening van de Olympische Spelen – wereldwijd in de kijker staat, een nieuw fundament te leggen voor de toekomst.
17 april 2019 / De Grote Dame stond in brand. Het bleef gisteren de hele dag in mijn hoofd hangen. Ik volg de sociale media en zie de reacties. Iedereen is ontdaan. De hele wereld kijkt toe. President Macron heeft het meteen over heropbouwen, herstellen, nog voor hij deftig heeft uitgesproken hoe diep geraakt de Fransen wel zijn omwille van wat er gebeurt. Alsof de huispoes gestorven is en je meteen weer een nieuwe koopt zodat de kinderen niet al te ontdaan zouden zijn. Opgelost. Haal die zakdoeken maar weg. Miljardairs bieden meteen ook hun grote geld aan om de kathedraal weer te herstellen. Een krachtige vaderlijke daad, zo lijkt het wel. ‘Wij weten van aanpakken.’
Maar de grote moeder in mij heeft de neiging om haar man tegen te houden. En de kinderen eerst te laten huilen om hun verlies. En het puin te durven aanschouwen. Want de Fransen zijn geraakt, en niet alleen de Fransen. Ergens diep vanbinnen wordt de hele wereld geraakt. Want de Notre Dame is het hart van Parijs, en Parijs staat voor iets. La ville lumière. La ville de l’amour. Niet elke stad krijgt zulke epitheta. Dat betekent wat, en dat heeft een reden. Frankrijk stond voor charme, voor fijngeklede mooie vrouwen en hoffelijke mannen, voor lichtheid en romantiek. Voor het savoir faire en het savoir vivre. Maar ook voor kracht. Voor revolutie als het moet. Voor liberté, égalité, fraternité. En haar symbolen zijn vrouwelijk: la Marianne, de belichaming van de vrijheidsgodin; la Madeleine, de Maria Magdalena als vrouwelijke evenknie van de mannelijke Christus; en Jeanne d’Arc, bezielde strijdster die nog maagd was maar een enorme power neerzette. Zij staan voor het krachtige vrouwelijke dat opkomt voor gerechtigheid.
De Notre Dame is de plek waar Victor Hugo zijn Notre Dame de Paris, De klokkenluider van de Notre Dame, liet afspelen, in de hoop de grote dame te redden. Niet voor niets vertelt hij in zijn wereldberoemde boek het symbolische verhaal van Esmeralda (de ‘smaragd’), die de vurigheid en oude kennis draagt van zigeuners en mystieke volkeren, en die begeerd wordt door drie mannen. De gebochelde, de kardinaal en de kapitein, drie vertegenwoordigers van het mannelijke, het hart, de geest en het lichaam. Allemaal ijveren ze om haar, maar omdat hij haar niet kan krijgen, vernietigt de kardinaal haar spirit en doemt haar tot de brandstapel. Het seksuele, vurige, wijze, wetende en sacrale vrouwelijke wordt hiermee vernietigd. De Notre Dame staat in de collectieve herinnering symbool voor al die zaken. Meer nog, ze is ook de Grote Moeder, die revoluties en oorlogen overleeft, die sterker is dan wie dan ook en die met haar krachtige en tegelijk zachte hand wiegt en sust en altijd zal zeggen dat alles goed komt, zolang zij maar kan waken en mag zijn.
Voor zoveel aspecten staat zij. En zoveel meer nog, want iedereen heeft zijn eigen verhaal. En daarom wordt iedereen ook op een of andere manier geraakt. Of niet, want voor wie de kathedraal ‘maar steen’ is, is het ook maar steen. Als deze mythische laag verdwenen is, verwordt zelfs een kathedraal als de Notre Dame tot een ontzield gebouw. En dat valt gewoon te herstellen, toch…?
Ik was gisteren druk, zoals zo vaak, maar verlangde plotseling naar vijf minuten stilte. Mogen we tijd nemen om te treuren om wat verloren gegaan en geraakt is? Mogen we beseffen dat Frankrijk al lang niet meer la douce France is zoals we ze in ons hart dragen, en dat de revolutie die er al enkele jaren woedt niet aangedreven wordt door een geïnspireerde Jeanne d’Arc maar door wanhoop? Mogen we treuren om het verlangen naar een Madeleine, een grote moeder die de revolutie in goede banen leidt en de machthebbers kan aanmanen om ondanks de ontreddering en het niet weten wijze beslissingen te nemen?
Mogen we even, vijf symbolische minuten, treuren om het feit dat we niet meer weten waar kathedralen voor staan? Hoe ze meestal gebouwd zijn op oude bronnen die door vrouwen geëerd werden en met hun spitse torens uitreiken naar de hemel, waar vooral mannelijke godsdiensten zich thuis voelen, en hoe zo’n gebouw dus symbool staat voor een verbinding tussen hemel en aarde? Tussen geest en lichaam, tussen bezieling en materie, tussen zingeving en daden? Mogen we diep vanbinnen weer verlangen naar een beetje meer ‘kathedraaldenken’, zoals futuroloog Herman Konings het noemt, waarbij we weer leren denken zoals de bouwers uit de middeleeuwen, die wisten dat ze aan iets werkten waar ze zelf niet meteen de vruchten van zouden plukken maar waar het nageslacht nog eeuwen deugd van zou hebben? Mogen we ons enkele luttele minuten afvragen hoe we weer de why kunnen vinden in wat we bouwen, waarom we doen wat we doen, en wat wij en de toekomst werkelijk nodig hebben? Mogen we even tijd nemen om na te gaan waarom bepaalde gebeurtenissen ons in ons hart raken, welke symboliek daarin kan zitten en hoe we daar moedig op kunnen reageren?
Dat, en zoveel meer, is wat de Notre Dame in mij wakker maakte gisteren. En er ligt nog meer in het as dat om nieuwe inspiratie vraagt. Soms is meteen heropbouwen niet zomaar de oplossing als we niet meer weten op welke fundamenten we dat doen.
Dus: laten we die fundamenten samen herdefiniëren en de vlam van het vrouwelijke weer aansteken, deze zomer in Frankrijk. Lees meer.
