(scroll down for the dutch version)
After the African Altar in Brussels, there follows the Atlantis Altar in Nijnsel, the European Altar in Orval, and finally the Red Desert Altar in Zutphen. Altars to me are like mandalas: they represent the essence, or the divine. They connect us to the central theme of a group. In Orval, when we use a yellow, red and black cloth, the altar spontaneously turns into the flag of Belgium, or is it Germany?
We realise that with the six men and six women in the group, we need to look for the roots of Belgium and eventually end up in Metz, the ancient capital of Europe during the time of the Merovingians. Located in the border region of Germany and France, this city used to be called Dividorum Mediomatricorum. In other words, the ‘Holy Mountain between the Two Mother Rivers’, the Meuse and the Moselle. We visit King Dagobert’s ancient palace, which is the origin of the city. It was here that the Merovingian empire, then called Austrasia, expanded. The Merovingians were still in touch with Celtic Christianity, with the gods and goddesses of old, with nature and shamanic forces, and they honoured women.
With the assassination of Dagobert the Second, this original European culture disappeared and the Carolingians came to power, who together with the Vatican suppressed and banned the ancient Mother Goddess, sacred trees, druids and ancient knowledge. Europe had to be Christianised. No more sacred sites, no more rituals in nature, no more 13 moons and certainly no goddesses. The ancient mystical tradition of Europe went underground and continued in fairy tales, legends and myths, such as the story of Iron Hans, aka the Wild Man, lying in wait at the bottom of a lake.
When Anne and I travel on to Berlin after our stay in Orval – to attend the opening of an art project by my daughter Raya – the mythical layer of ancient Europe reveals itself even further. I encounter the figure of Brunhilde, an ancient Austrasian queen who lived between 543 and 613 AD. The story is gruesome and painful.
‘Brunhilda means “armoured warrior girl”. She was a visigothic princess and was known for her tall stature, her reddish-brown hair and her proud character. She married King Sigebert of the Eastern Franks. His brother Chilperic of the Western Franks, married and then murdered her sister, prompted to do so by his mistress Fredegond. War broke out between the two brothers. In 575, Sigebert was killed and Brunhilda captured. However, she married Chilperic’s son and thus escaped her fate. For some 30 years, she was at the centre of various political intrigues. In 613, in revenge for the murder of ten members of their royal dynasty, the Frankish nobles seized her and led her around naked on a camel, tortured her for three days, had her torn apart by wild horses and then burned her remains on a pyre’.
But this does not end the story of the red-haired ‘Warrior Queen’. She becomes a mythical figure who appears several times in history. For instance, in the Norse tale of the Edda, she is portrayed as a Walkure, held captive in an iron tower by Odin, the chief god. Only a hero without fear can free her. This hero is Siegfried (read: Sigesbert) who frees her by order of his lord. But again, she does not meet her end well… The story ends in murder, betrayal, revenge and a massacre in which almost everyone dies. Even the gods meet their end in an all-consuming battle: Ragnarok, the end of the world.
As Anne and I walk through the Brandenburg Gate, across Unter den Linden, into former East Berlin, we pass the Staatsoper. A sign announces the next Opera: Die Ring de Nibelungen. It is Wagner’s opera retelling the story of Siegfried and the red-haired Brunhilde. Hitler loved Wagner’s dramatic music and ancient Germanic and European myths. He wanted to return to Europe’s Aryan roots and revived the old culture. But for that, the Semitic Jews had to be exterminated in one of humanity’s most horrific periods, the Holocaust. It is a wonder they still dare to show Wagner’s opera here. So will this story never come to rest? Or is it a sign that the past has been processed and that the story can now be shown not in real life, but simply on stage? Drama as release, remembrance and warning?
As we drink a coffee somewhere on Unter den Linden – at €7 each – we sit directly opposite the mainoffice of the Russian airline Aeroflot. The building looks empty and deserted. The war between Russia and Ukraine is punching big holes in Europe. Are we heading back towards a divided Europe just as it was after the Second World War? I think of the friends I have in Russia since I travelled and worked in Russia in the 1990s. I think of the mothers whose sons are sent off to war. I suddenly feel great compassion for the Russian people who suffer so much under the yoke of a leader who drags his people further and further into the swamp of madness, violence and ruin.
As Anne and I talk about the consequences of war, I suddenly see all the souls of the perpetrators of the Second World War Nazi regime. It seems like they are still hanging over the city in an in-between layer, unable to leave. They look at the world with suffering eyes, full of guilt and shame. I connect with their souls and feel compassion again. I tell them it is time to forgive and to let go. They have suffered long enough in the in-between, the ‘twilight zone’ between hell and heaven. Then I see thousands of souls ascending and heading towards the light. As if a great gate opens over the city, the last dark remnants of the war that has raged here can dissolve.
When we arrive at Potsdammerplatz in the late afternoon, Raya is waiting for us. As part of the opening of a brand new office and retail complex – The Playce – she has had a number of art objects by various artists installed. She has been working on it for months. With the completion of her project and the opening of the building, something seems to be restored to the old heart of Berlin.
Raya stands talking to various investors, sponsors and guests and it strikes me how tall she is. With her high heels and red wavy hair, she stands out above everyone else. A striking figure and at the same time remarkably calm, confident and radiant. Like her mother, who is also there, I am super proud of her. Somehow, she represents the new generation of queens, the Brunhildes of Europe, who are returning with flair, creativity and love, restoring the old, wounded heart of Europe.
- to be continued –
BRUNHILDE
HET RODE ALTAAR, reisverslag 2022
Na het Afrikaanse altaar in Brussel, volgt het ‘Atlantis altaar’ in Nijnsel, het ‘Europa Altaar’ in Orval, en uiteindelijk het ‘Rode Woestijn Altaar’ in Zutphen. Altaren zijn voor mij net een soort mandala’s: ze representeren de essentie, het goddelijke. Ze verbinden ons met het centrale thema van de groep op dat moment. Als we in Orval een gele, rode en zwarte doek gebruiken verandert het altaar spontaan in de vlag van Belgie, of is het Duitsland?
We beseffen dat we met de 6 mannen en 6 vrouwen in de groep op zoek moeten gaan naar de wortels van België en belanden uiteindelijk in Metz, de oude hoofdstad van Europa in de tijd van de Merovingers. Deze stad ligt in het grensgebied van Duitsland en Frankrijk, en heette vroeger Dividorum Mediomatricorum. Oftewel: de ‘Heilige Berg tussen de Twee Moederrivieren’, de Maas en de Moesel. We bezoeken het oude paleis van koning Dagobert, dat de oorsprong vormt van de stad. Hier breidde het Merovingische rijk, dat destijds Austrasië heette, zich uit. De Merovingers hadden nog contact met het Keltisch Christendom, met de goden en godinnen van weleer, met de natuur en met de sjamanistische krachten en ze eerden de vrouwen.
Met de moord op Dagobert de Tweede verdween deze oorspronkelijke Europese cultuur en kwamen de Karolingers aan de macht, die samen met het Vaticaan de oude Moedergodin verbanden, de heilige bomen, de druïden en de oude kennis onderdrukten en verboden. Europa moest gekerstend worden. Geen heilige plekken meer, geen rituelen in de natuur, geen 13 manen en zeker geen godinnen. De oude mystieke traditie van Europa ging ondergronds en zette zich verder in sprookjes, legenden en mythen, zoals het verhaal van Ijzeren Hans, alias de Wildeman, die op de bodem van een meer ligt te wachten.
Als Anne en ik na ons verblijf in Orval doorreizen naar Berlijn – om bij de opening van een kunstproject van mijn dochter te zijn – openbaart zich de mythische laag van het oude Europa nog verder. Ik kom de figuur van Brunhilde tegen, een oude Austrasische koningin die leefde tussen 543 en 613 n. Chr. Het verhaal is gruwelijk en pijnlijk.
‘Brunhilda betekent “gepantserde krijgersmeid”. Ze staat bekend om haar rijzige gestalte, haar roodbruine haar en haar fiere karakter. Zij trouwt met koning Sigebert van de Oostelijke Franken. Zijn broer Chilperic van de Westelijke Franken, trouwt en vermoordt vervolgens haar zuster, hiertoe aangezet door zijn minnares Fredegond. Er breekt oorlog uit tussen de twee broers. In 575 wordt Sigebert vermoord en Brunhilda gevangen genomen. Ze trouwt echter met de zoon van Chilperic en ontsnapt zo aan haar noodlot. Zo’n dertig jaar lang is ze het middelpunt van diverse politieke intriges. In 613 grijpen de Frankische edelen haar, uit wraak voor de moord op tien leden van hun koninklijke dynastie, en leiden haar naakt rond op een kameel, martelen haar drie dagen lang, laten haar verscheuren door wilde paarden en verbranden vervolgens haar resten op een brandstapel’.
Maar hiermee houdt het verhaal van de roodharige ‘Warrior Queen’ niet op. Ze wordt een mythische figuur die verschillende keren in de geschiedenis opduikt. Zo wordt ze in het Noorse godenverhaal de Edda ten tonele gevoerd als een Walkure, die in een ijzeren toren gevangen wordt gehouden door Odin, de oppergod. Alleen een held zonder vrees kan haar bevrijden. Deze held is Siegfried (een verbastering van Sigesbert) die haar in opdracht van zijn heer bevrijd. Maar ook hier komt ze niet goed aan haar einde… Het verhaal eindigt in moord, verraad, wraak en een bloedbad waarin iedereen sterft. Zelfs de goden komen aan hun einde in een allesverslindende strijd: Ragnarok, het einde van de wereld.
Als Anne en ik door de Brandenburger Tor lopen, over Unter den Linden, voormalig OostBerlijn in, komen we langs de Staatsoper. Op een bordje wordt de volgende Opera aangekondigd: Die Ring de Nibelungen. Het is de opera van Wagner waarin het verhaal van Siegfried en de roodharige Brunhilde opnieuw verteld wordt. Hitler was dol op de dramatische muziek van Wagner en op de oude Germaanse en Europese mythen. Hij wilde weer terug naar de arische wortels van Europa en zorgde voor een opleving van de oude cultuur. Maar daarvoor moesten de semitische joden uitgeroeid worden in een van de meest gruwelijke periodes van de mensheid, de Holocaust. Het is een wonder dat ze de opera van Wagner hier nog durven vertonen. Komt dit verhaal dan nooit tot rust? Of is het een teken dat het verleden verwerkt is en dat het verhaal nu niet meer in het echt, maar gewoon op het toneel kan worden vertoond? Drama als verwerking, herinnering en waarschuwing?
Als we ergens op Unter den Linden een koffietje drinken – a € 7 per stuk – zitten we recht tegenover het kantoor van de Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot. Het gebouw ziet er leeg en verlaten uit. De oorlog tussen Rusland en Oekraine slaat grote gaten in Europa. Gaan we weer de kant op van een verdeeld Europa zoals na de Tweede Wereld Oorlog? Ik denk aan de vrienden die ik heb in Rusland, sinds ik in de jaren negentig diverse workshops en reien door Rusland maakte. Ik denk aan de moeders van wie hun zonen de oorlog in worden gestuurd. Ik voel opeens een grote compassie met het Russische volk dat zoveel te lijden heeft onder het juk van een leider, die zijn volk steeds verder het moeras van waanzin, geweld en ondergang in sleurt.
Terwijl Anne en ik het hebben over de gevolgen van de oorlog zie ik opeens alle zielen van de daders van het nazi regime uit de Tweede Wereld Oorlog. Het lijkt alsof ze in een tussenlaag nog steeds boven de stad hangen en niet weg kunnen. Ze kijken de wereld met lede ogen aan, vol schuldbesef en schaamte. Ik verbind me met hun zielen en voel opnieuw compassie. Ik zeg hen dat het tijd is om te vergeven en om los te laten. Ze hebben lang genoeg geleden in de tussenlaag, de ‘twilightzone’ tussen hel en hemel. Dan zie ik duizenden zielen opstijgen en naar het licht gaan. Alsof er een grote poort opengaat boven de stad kunnen de laatste donkere restanten van de oorlog die hier gewoed heeft zich oplossen.
Als we aan het eind van de middag aankomen bij de Potsdammerplatz staat Raya op ons te wachten. In het kader van de bouw van een gloednieuw kantoren- en winkelcomplex – The Playce – heeft zij een aantal kunstobjecten van diverse kunstenaars laten installeren. Ze is er maanden mee bezig geweest. Met de afronding van haar project en de opening van het gebouw lijkt er iets hersteld te worden in het oude hart van Berlijn. Raya staat met verschillende investeerders, sponsors en genodigden te praten en het valt me op hoe groot ze is. Met haar hoge hakken en rode golvende haar steekt ze boven iedereen uit. Een opvallende gestalte en tegelijkertijd opvallend rustig, zelfverzekerd en stralend. Net als haar moeder, die er ook is, ben ik supertrots op haar. Op de een of andere manier vertegenwoordigt ze de nieuwe generatie koninginnen, de Brunhildes van Europa, die terugkeren en met flair, creativiteit en liefde een nieuw geluid laten horen en het oude, gewonde hart van Europa herstellen.
- wordt vervolgd –
