(English version will follow soon)
De kleine kapel die naast het hoofdgebouw van Les Contes ligt, is zowaar nog kouder dan de rest van het gebouw. Zodra je er binnengaat overkomt je een soort stille vrieskou, alsof je een grote koelcel binnenstapt. Maar tegelijkertijd hangt er een tijdloze, eeuwige heiligheid. Boven het altaar hangt een rond venster met een gouden graal erin. Daaronder verschillende christusafbeeldingen, en Mariabeelden op het altaar. De Grote Moeder is veelvuldig vertegenwoordigd, alsook Maria Magdalena, de Zwarte Madonna en andere heiligen. Het is werkelijk een tempel die een hoog bewustzijn opent, achter alle verschijningsvormen.
Vooral de Christus op een schilderij in de hoek, met een hart met een doornenkrans erop, trekt mijn aandacht. Hij houdt het hart uitgestrekt in zijn linkerhand, alsof hij wil zeggen: ‘Dit is wat ik je bied. Draag je eigen lijden en volg mijn weg.’
Zo’n twintig jaar geleden was ik ook in deze kapel, en ook toen sprak een innerlijke stem: ‘Je werk hier in het Katharengebied in klaar. Je volgende taak ligt in het Midden-Oosten.’ Ik had diverse jaren Katharentochten georganiseerd en was jaren betrokken geweest bij het Maria Magdalena Festival. Maar blijkbaar had ik een volgende stap te maken. Van Zuid-Frankrijk naar het Midden-Oosten. Mijn werk van traumahulpverlening in Gaza nam een aanvang, en een tiental jaren later tevens het mannenwerk in Israël. Ik maakte beide kanten van het conflict mee en zag hoe beide partijen hun wonden hadden, leden onder het conflict en hun eigen redenen en achtergrondverhaal hadden. Ik leerde ‘conflictoverstijgend’ kijken en merkte dat je met je hoofd niet zoveel opschiet in een dergelijke complexe materie. Alleen het hart heeft antwoorden die er werkelijk toe doen.
Ik leerde in plaats van mijn (westerse) oordeel vooral meer compassie te hebben, en mijn hart te openen voor alle betrokkenen in de situatie. Ik stapte letterlijk over de muur van de ene partij naar de andere partij en leerde van beide volken – de Palestijnen en de Israëliërs – te houden. Ik begon te begrijpen dat de dynamiek van slachtoffer, dader en redder een soort dans is die je alleen kunt oplossen door uit het verhaal te stappen en naar je eigen aandeel te kijken. En de enige sleutel daarvoor is bewustwording en liefde…
Als ik vlak voor kerst opnieuw de kapel betreed, lijkt ook dit keer de Christus aan de muur tot me te spreken, helder en duidelijk: ‘Start een community in Portugal aan de oever van de …’ (Dat laatste woord kan ik niet horen.) Pardon? Een community? In Portugal?
Direct komen allerlei bezwaren bovendrijven. Kan ik wel echt ergens settelen? Ik weet niet zeker of ik wel zo’n goede persoon ben voor een community. Ik kan nauwelijks stilzitten op één plek, laat staan in één land. Ik reis van hot naar her. Dat is mijn leven, maar ook mijn overlevingspatroon. Ik weet nooit helemaal zeker of mijn reislust een levensmissie is of een permanente vluchtpoging. Bovendien, Portugal ken ik helemaal niet. Nog nooit geweest. En hoe staat Anne hierin?
Tegelijkertijd heb ik geleerd deze krachtige, stille en intieme stem te vertrouwen. Deze stem die mij zo goed kent, beter dan ik zelf. Durf ik me opnieuw over te geven aan deze roeping, in het vertrouwen dat het goed komt? Allemaal vragen die tijdens onze reis verder blijven spelen.
Als ik een tarotkaart trek over onze reis, trek ik de kaart De Maan. “De Maan is op weg steeds verder en dieper in de duistere gebieden van de ziel af te dalen. Het is de tijd van laatste en vaak zeer zware beproevingen. Het gevaar dat we in de duisternis ons ware doel vergeten is levensgroot. Illusoire waarnemingen en verleidingen loeren langs de weg om ons tot waanzin te brengen. De kaart toont een nauwe doorgang, bewaakt door sinistere wachters met wolfskoppen. Maar alleen door deze doorgang te passeren kan nieuw leven ontstaan. De weg naar het bewustzijn voert langs en door het onbewuste, het onbekende, het bedrieglijke. De drempel naar de dood is tevens de drempel naar nieuw leven.”
Het lijkt inderdaad alsof we in de Pyreneeën door een smalle doorgang moeten gaan om naar het Beloofde Land te reizen. We worden geconfronteerd met oude angsten en demonen. Durven we de uitdaging aan door de smalle doorgang? Achter het gebouw Les Contes begint de Route des Bonshommes, de oude vluchtroute van de Katharen naar het zuiden. De geheime route begint in de Gorge de La Frau, een nauwe kloof tussen immense bergwanden, die vervolgens via het Plat du Sault de bergpassen van de Pyreneeën overgaat naar Spanje. Toen de inquisitie huishield in Occitanië vluchtten diverse Katharen en Tempeliers via deze bergroute richting Spanje en Portugal. Een twintigtal jaren geleden wandelde ik deze route, tezamen met een wandelgenoot die van koninklijke komaf was. Het was een prachtige tocht van tien dagen over het bergmassief en we wisselden vele levensvragen uit.
Vooral het eindstation van onze tocht blijft me bij: het klooster van Montserrat bij Barcelona. Ook hier stond – net als in Rocamadour – een belangrijke zwarte Madonna en we besloten om te overnachten in het klooster. Aangezien ik in koninklijk gezelschap verkeerde kregen we de kamer van de bisschop met uitzicht op het plein en een bed met een baldakijn van wel drie meter hoog. ’s Avonds mochten we mee eten met de abt en de monniken. Na afloop kregen we een rondleiding in de fameuze bibliotheek van het eeuwenoude klooster. Een gebochelde monnik die leek weggelopen uit The Name of the Rose leidde ons rond en toonde ons de diverse schatten uit de bibliotheek. Met zijn knokige vingers pakte hij een verfomfaaid manuscript uit de schappen: het was de originele handgeschreven versie van Notre Dame de Paris, van Victor Hugo. Een andere schat betrof de handgeschreven versie van Oliver Twist. Daarnaast mochten we een blik werpen op een aantal etsen van Rembrandt die in een oude bureaula lagen. Mijn mond zakte open bij het aanzien van deze onschatbare rijkdommen.
De tocht was destijds een soort geboorteproces geweest en had ons beiden veel nieuwe inzichten gegeven. Hoe zou echter deze keer de tocht over de bergen zijn, voor Anne en mij? Het bergmassief voelt als een immense hindernis, een obstakel in de geest. Kunnen we de wachters passeren die ons weerhouden van de volgende stap in ons leven? Kunnen we onze angsten en demonen trotseren die ons verleiden?
‘De bewaakte ingang is ook een voorstelling van het vrouwelijke geslachtsorgaan, de vagina. Alleen door deze doorgang te passeren kan nieuw leven ontstaan.’ The secret pathway, waar de astroloog Kaypacha het over had, is een initiatie in een nieuw bewustzijn, een transformatie of geboorte in een nieuwe wereld. Maar zijn we in staat om de oude wereld los te laten?
De berichten uit de ‘oude wereld’ lijken ons daar wonderwel bij te helpen. Niet alleen is het koud en grijs in Nederland en België, maar ook de stemming lijkt steeds verder onder het vriespunt te raken door de lockdowns, de maatregelen en de diverse en tegenstrijdige meningen over het virus en de vaccins. Ook hier lijkt conflict-overstijgend kijken steeds moeilijker, omdat beide kampen zich steeds verder ingraven in de loopgraven van hun eigen gelijk. Ben je tégen vaccins, dan heb je volledig afgedaan in de reguliere wereld; ben je vóór vaccins, dan heb je afgedaan in de alternatieve wereld. Een cultuur van uitsluiting, veroordeling en verkettering van beide kanten is het gevolg. Om je hart open te houden en met compassie naar het hele proces te kijken en naar iedereen die erin betrokken is, lijkt geen sinecure. Dan is de kou in de bergen een makkelijker uitdaging.
Diezelfde oefening ervaar ik als in Nederland een ander conflict de kop opsteekt: er verschijnen berichten over grensoverschrijdend gedrag bij The Voice. ‘Moet jij daar als mannenwerker niet iets over zeggen?’ vraagt een vrouw me via de mail. Ik moet er niet aan denken, is mijn eerste gedachte. Als man loop je hier in een mijnenveld. Een terechte boosheid over sexueel misplaatst gedrag lijkt te ontaarden in een soort publieke terechtstelling. Ik ben blij dat het dominante haantjesgedrag van mannen aan de kaak wordt gesteld, maar ik mis de nuance. Ik zie hoe iedereen klaar staat met een mening – of juist zwijgt – en ga bij mezelf te rade. Wanneer ging ik zelf over grenzen? Wat is mijn eigen houding in dit hele proces?
Allerlei persoonlijke herinneringen drijven voorbij. Weleens een zoen gegeven waarvan ik later dacht; dat had ik beter niet kunnen doen. Of gevreeën met iemand waarvan ik later spijt had; niet omdat de andere partij niet wilde, maar omdat er geen werkelijke liefde was. Beelden van sexueel misbruik komen langs toen ik klein was, en de herkenning van jarenlange onderhuidse schaamte, woede en wraakgevoelens. Herkenning met de slachtoffers van The Voice en hun emoties. Maar ook herkenning met de daders. Niet goed weten wanneer je je sexualiteit op een gezonde of ongezonde manier communiceert. Hoe meer ik erover denk, hoe meer beelden opdoemen en hoe complexer het plaatje wordt: slachtoffer, dader, redder. Ik herken alle kanten van het spectrum. Ik besef hoe slecht we als mannen geleerd hebben om met onze sexualiteit om te gaan; het is nog steeds terra incognita. Ergo: we doen maar wat. Maar ook vrouwen zijn niet zonder blaam: ik heb persoonlijk ook het grensoverschrijdend gedrag of sexueel daderschap van vrouwen ervaren. Ik vrees dat we allemaal een aandeel hebben in het probleem. We zijn allen – mannen en vrouwen – bij tijden slachtoffer en dader. Hoe moeilijk is het om je hiertoe op een gezonde manier te verhouden? Het lijkt wel alsof Nederland ontploft van woede en ik ontkom niet aan de indruk dat er twee mannen – die een fout hebben gemaakt – worden opgeofferd om onze collectieve pijn te verhullen.
Hoe moeilijk is het om conflict-overstijgend te kijken, fouten niet toe te dekken, de pijnlijke waarheid onder ogen te zien, maar een ander ook niet tot in het oneindige te veroordelen of te verketteren. Ik hoor de stem van de Christus in de kapel: ‘Laat degeen die zonder zonde is de eerste steen werpen.’ Vlakbij Les Contes, aan de voet van de Montségur, werd ooit de strijd tussen de Katholieke Kerk en de Katharen beslecht op de brandstapel. De machtigste partij had gewonnen en bepaalde in de eeuwen daarna hoe de wereld er uit hoorde te zien. Ze legde haar regels en wetten op aan de hele Westerse wereld, en ver daarbuiten. Onderdrukking van sexualiteit en van vrouwen was daar onderdeel van. Het resulteerde in de wereld waar we vandaag de dag in leven en de prijs voor betalen. Zouden we dit keer de pijn van het juk van ons af kunnen schudden en met mildheid en compassie naar de wereld – en naar onszelf – kunnen kijken, of zouden we opnieuw in het moeras van strijd, oorlog en onderlinge veroordeling ten onder gaan?
WORDT VERVOLGD
