“Heal the Mother Wound”, hoor ik steeds duidelijker als ik me afstem op het land, en ik begin te beseffen waarom sommige mensen Portugal het India van Europa noemen. Toen ik jaren geleden zes maanden door India reisde, besefte ik dat het land niet voor niets een moederland wordt genoemd. Ze wekt al je moederwondes, de pijnen en thema’s die je in de buik van je moeder en je prille kinderjaren tegenkwam. Ook hier in Portugal worden thema’s met mijn moeder geactiveerd en ook collectief voelt het aan als een belangrijk thema. Veel moeders dragen nog oude pijnen veroorzaakt door het onderdrukte, misbruikte of ontkende vrouwelijke, die hun dochters en de volgende generatie hopen te bevrijden. Dat kan spanningen geven maar ook diepe heling in de moederlijn.
De derde Baba Yaga is de uitdagendste, lezen we in het verhaal van The Maiden Tsar en zo blijkt ook als we op de terugweg uit Sintra te maken krijgen met een bijzondere vrouw, Imelda. Misschien wel omdat deze figuur op een wonderlijke manier alle aspecten van het vrouwelijke in zich lijkt te verenigen. De derde Baba Yaga is de ongrijpbare vrouw met de duizend gezichten die het ene moment het kleine meisje, het andere moment de verleidelijke meermin, dan weer de heerseres die alle touwtjes in handen wil, of de jaloerse stiefmoeder, en diep verscholen ook de woedende vrouw die alles om zich heen zou verwoesten, zelfs wat ze lief heeft… A multiple personality, zouden psychiaters ze nu noemen. Bij deze derde Crone weet je nooit met wie je precies te maken krijgt en dat maakt het voor de gewone sterveling levensgevaarlijk. Want elke reactie kan de verkeerde zijn en je dus fataal worden.
De boodschap in het sprookje is dan ook: maken dat je wegkomt! De held moet op de hoorn blazen, waardoor er een vuurvogel verschint die hem bevrijdt van de verslindende Baba Yaga.
De sprookjes barsten van dit soort personages of deelaspecten ervan, en altijd ligt aan de basis het gekwetste vrouwelijke. Ook in het verhaal van Lilith, die uit het paradijs werd gejaagd en al millennia op wraak zint om eerherstel te krijgen. Jammer genoeg vertellen weinig sprookjes het achtergrondsverhaal van de heks en daarom hou ik zo van de film Maleficent met Angelina Jolie, omdat je daarin ziet hoe het komt dat de dertiende fee niet uitgenodigd wordt bij de geboorte van de prinses en waarom ze zo gevreesd wordt. Ooit in een ver verleden was ze een heerlijk kind vol liefde voor de natuur en behendig in de magie van het scheppen, maar toen ze zich liet verleiden door een mensenzoon werden na een mooie romance uiteindelijk haar vleugels afgeknipt en haar magie haar ontnomen. Ze had vertrouwd, maar werd verraden. Dat wekte zo’n diepe woede in haar op dat ze zich op allerlei manieren ging wreken, de mensenwereld terroriseren, en donker werd. Doorheen de tijden bedenkt dit archetype allerlei listen om haar vleugels en schoonheid terug te krijgen, tot uiteindelijk het jonge prinsesje, het Doornroosje in de film, haar pijn doorziet en haar hart weer weet je winnen.
Hoe reageren we als we zwaar gekwetst zijn? Precies zo. En ook onze moeders die hun kwetsuren niet hebben kunnen helen, benaderen ons soms onbewust als deelaspecten van Baba Yaga. Als je de Baba Yaga ontmoet, moet je maken dat je wegkomt, zeggen de sprookjes. De vuurvogel is ook de foeniks, die herrijst uit haar as. De ultieme transformatie. Ik denk dan aan moderne Walt Disney-films, zoals Vaiana, waarin jonge heldinnen zichzelf overwinnen en de boze heks ontwapenen. Het zijn de nieuwe Eva’s, die de Lilith niet beconcurreren, maar haar pijn begrijpen en haar wilde natuur weer omarmen. Door dat inzicht helpen ze de Lilith of de Baba Yaga te ontpoppen tot de Grote Oermoeder die ze oorspronkelijk was. En zo bevrijden ze ook zichzelf.
“Maar hoe blijf je in haar veld zonder zelf opgepeuzeld te worden?” vraagt Ton zich af, die wel al vaker met zo’n devouring mother te maken kreeg. “Heal the motherwound”, hoor ik opnieuw. Door de moederwonden die ze je spiegelt in jezelf te helen. Door je zelfliefde en bestaansrecht terug te vinden en je grenzen neer te zetten en je zwaard te hanteren. Door haar pijn te zien, je compassie te ontwikkelen en met haar grilligheid mee te dansen, soms heel ver weg, soms dichterbij. Door even beweeglijk, onvoorspelbaar, stoutmoedig en multi-facetted te worden als de Baba Yaga zelf. Op dat moment zal de Oermoeder je in de ogen kijken, zacht worden en knipogen: Goed gedaan, mijn kind, je bent er. En verdwijnen.
“Misschien is dit wel de les die heel Portugal ons leert”, zeggen Ton en ik tegen elkaar, als we bij thuiskomst in Figueiró dos Vinhos geconfronteerd worden met de onvoorspelbaarheid en grilligheid van dit moederland. Je kan hier plannen ramen zoveel je wil, elke dag kan prompt weer anders zijn. Zo wil de zomer-retreat die we wilden organiseren door allerlei toestanden maar niet ontstaan. En de paradijslijke plek bij Rosemarijn waar we ons zo goed voelden, blijkt niet langer de juiste plek voor de zomer. Het Peperkoekenhuisje in het Paradijs heeft zijn werk voltooid. We moeten dus weer verder trekken. Waar naartoe? Geen idee.
“Je kan er depressief van worden en weer naar huis willen gaan”, zegt Yonathan, een goeie vriend, die Portugal heeft leren doorgronden. “Of je kan begrijpen dat dit land je uitdaagt om een gevoel van zwaarte te overstijgen en te herrijzen uit je as. Maak nergens problemen van, maar bekijk elke situatie vanuit een lichtheid. Dans met alle situaties mee. You need playfulness to survive here.”
En inderdaad. Door een ongrijpbaar land word je of verteerd, of opgetild. We kiezen de tweede optie en dagen onszelf uit om vanaf nu geen problemen meer te zien, maar lichtvoetig door het land te gaan. Zonder te weten wat het brengt, gewoon te genieten van wat er is. The dance of Lalita.
Genieten… was dat niet de ultieme boodschap die we kregen? Ik herinner me opeens de duivelskaart die ik maanden geleden trok. Just enjoy and move forward. ‘We zullen genieten en verder trekken.’ Was dat de manier van leven in het vroegere paradijs? Het nomadenleven bij uitstek? Moeten we zelf naast de digital nomad ook de paradise nomad worden?
Verrijkt door deze inzichten en nieuwsgierig naar wat de zomer zal brengen, beginnen we in te pakken, klaar voor een volgende thuis. De boodschap is ontvangen.
(wordt vervolgd)
